Stowarzyszenie pn. „CO SIE TO POROBI” z Chojna przystąpiło do programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska 2021, w ramach którego złożono projekt pn. : „CHAZOKI NIE ŁATUSY - stroje dla Regionalnego Zespołu Chojnioki”.
W wyniku rozstrzygniętego konkursu, NCK przyznało Stowarzyszeniu 54.000,00 zł, co pozwoliło zakupić i uszyć 16 kompletów strojów (9 damskich i 7 męskich), charakterystycznych dla Chazów Późnych*) z końca XIX i początku XX wieku.
Partnerami w realizacji zadania byli:
- Gmina Pakosław, która zapewniła wsparcie finansowe realizowanego projektu w wysokości 5.000,00 zł, a także promowanie projektu,
- Muzeum Okręgowe w Lesznie,
- Muzeum Ziemi Rawickiej,
- Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział PTL w Poznaniu.
Projekt jest odpowiedzią na potrzeby Regionalnego Zespołu „Chojnioki” z Chojna, który poprzez swoją działalność kultywuje i promuje folklor chazacki.
W pierwszym etapie projektu pani dr hab. Joanna Minksztym (etnograf, starszy kustosz Kolekcji Tkanin i Ubiorów Ludowych Muzeum Etnograficznego Oddziału Muzeum Narodowego w Poznaniu) przeprowadziła badania dokumentacji źródłowej - fotografii, materiałów tekstowych oraz zachowanych oryginalnych elementów strojów z regionu Chazów Późnych, znajdujących się w zbiorach prywatnych (na terenie powiatu rawickiego) oraz w zbiorach muzealnych - w Muzeum Ziemi Rawickiej i w Muzeum Okręgowym w Lesznie. Na podstawie tych badań i kwerend pani dr J. Minksztym stworzyła opis merytoryczny poszczególnych części strojów charakterystycznych dla Chazów Późnych z końca XIX wieku oraz z pierwszej połowy XX wieku, jako podstawy do rekonstrukcji tradycyjnego ubioru chazackiego, typowego dla mieszkańców wsi z terenu obecnej Gminy Pakosław.
Na podstawie opisu opracowanego przez dr Joannę Minksztym, zlecono wykonanie 16 kompletów strojów dla Zespołu „Chojnioki”, w tym 1 strój męski, 1 strój dla dudziarza, 5 strojów dla młodzieży męskiej, 2 stroje kobiece i 7 strojów dziewczęcych. Poszczególne elementy strojów zostały wykonane przez:
- panią Ewę Filipiak - Pracownia Krawiecka „WALD” w Piaskach,
- panią Alicję Gniazdowską - twórczyni regionalna z Chojna, która wykonała elementy strojów kobiecych z haftami chazackimi (hafty na czepkach, bandki, kryzy, fartuchy),
- panią Izabelę Gbór – twórczyni regionalna z Bukówca Górnego, która ułożyła i uszyła czepki.
Niektóre stroje zostały już zaprezentowane na występach Regionalnego Zespołu „Chojnioki”:
- 14 sierpnia na Dożynkach Wiejskich w Chojnie,
- 15 sierpnia na Dożynkach Parafialnych podczas mszy św. w kościele w Golejewku,
- 19 września na występach w Domachowie na spotkaniu pt. „WIEŚ Z TRADYCJĄ”, zorganizowanym przez Biskupiański Zespół Folklorystyczny,
- 6 listopada na XXX Konkursie Kapel Dudziarskich im. Floriana i Piotra Ratajczaków w Bukówcu Górnym,
- 11 listopada podczas ogólnopolskiego śpiewania hymnu narodowego w Chojnie wraz z wykonaniem przez zespół pieśni patriotycznych,
- 19 listopada na „Koncercie Myśliwskim” w kościele w Sarnowie.
W najbliższym czasie zespół planuje występ związany ze śpiewaniem kolęd, na którym zostaną zaprezentowane wszystkie nowe stroje. W imieniu Stowarzyszenia „CO SIE TO POROBI”, a także Regionalnego Zespołu „Chojnioki” pragnę podziękować Wójtowi Gminy Pakosław - Panu Piotrowi Skrzypkowi za poparcie naszego projektu i przyznanie dofinansowania oraz za wsparcie jakie zespół i Kapela Dudziarska z Chojna otrzymują przy okazji wszystkich występów.
*) Wyjaśnienie - Chazy Późne to wyodrębniony obszar wsi leżących na wschód od Hazów (Chazów) Właściwych (inaczej Centralnych).
Hazy, pisane również jako Chazy, stanowią mikroregion południowo-zachodniej wielkopolski w powiecie rawickim. Mieszkańcy tego regionu byli opisywani przez różnych badaczy (m.in. przez Oskara Kolberga) i już w XIX wieku stwierdzono ich odrębność kulturową przejawiającą się szczególnie w noszonych strojach oraz w mazurzeniu. Dostępna literatura dotycząca Hazów (Chazów) - m.in. opracowanie Stanisława Jędrasia "O Chazach i Chazakach" (wydane nakładem Urzędu Miejskiego Gminy Rawicz w 2017 roku), wyróżnia wsie centralnochazackie (m.in. Zielona Wieś, Łąkta, Ugoda, Wydawy, Zawady) oraz wsie późnochazackie, do których należy m.in. Chojno, Podborowo, Golejewo, Sworowo. Obecnie wsie centralnochazackie należą do Gminy Rawicz i preferują pisownię "Hazy". Są to wsie Hazów Właściwych, które powstały w XVI wieku przez przybycie na te tereny ludności napływowej z pobliskiego Śląska. Dawniej nazywano ich "Leśniokami", gdyż karczując puszczę nad rzeką Orlą, budowali swoje osady pośród borów i lasów.
Pochodzenie nazwy Hazy (Chazy) mimo szeregu prób nie zostało ostatecznie wyjaśnione, co uwidacznia się w dwojakiej pisowni: Hazy lub Chazy. Dla odróżnienia od Hazów Właściwych, region leżący na wschód od nich, na którym znajduje się Chojno i inne wsie Gminy Pakosław, nazywamy Chazami Późnymi, z celowo zachowaną pisownią przez "ch". Wsie te przez stulecia były pod wpływem kultury wsi centralnohazackich. Poprzez małżeństwa, rodzinne koligacje oraz migrację ludności, nastąpiło przenikanie kultury i tradycji typowych dla Hazaków, przejawiające się w strojach, tradycjach czy wymowie. Niewątpliwie przyczynkiem do wchłonięcia pewnych cech kulturowych charakterystycznych dla mieszkańców Hazów Właściwych, była wspólna parafia p.w. Wszystkich Świętych w Golejewku, do której należały, aż do początku XX wieku wsie zarówno centralnohazackie, jaki i wsie późnochazackie.
Kamila Majerowicz
